İran seçimlerinde Türk aday tartışması: Reformist kanadın umudu, Azeri Türk’ü Pezeşkiyan

İran’da İbrahim Reisi’nin geçen ay helikopter kazasında hayatını kaybetmesinin akabinde bugün yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde tek reformcu aday Mesud Pezeşkiyan’ın “Türk” kimliği de tartışma yaratıyor.

Seçimlerde Pezeşkiyan’ın yanı sıra muhafazakar adaylar Meclis Başkanı Muhammed Bakır Kalibaf, eski Ulusal Güvenlik Yüksek Kurulu Genel Sekreteri Said Celili ve eski İçişleri Bakanı Mustafa Purmuhammedi yarışıyor. Muhafazakar adaylar Tahran Belediye Başkanı Ali Rıza Zakani ve Buyruk Hüseyin Kadızadehaşimi, “muhafazakar kanatta birliği sağlamak için” seçime saatler kala adaylıktan çekildi. 

Azeri Türk’ü milletvekili Pezeşkiyan, Uzmanlar Kurulu tarafından onaylanan ve ıslahat yanlıları tarafından desteklenen tek ölçülü aday olarak birçok ankette birinci sırada yer alıyor. Tahlillere nazaran Pezeşkiyan’ın kazanması, 2020’den bu yana seçimlerde oy kullanmayan ve muhafazakar kanada yansılı milyonlarca seçmenin ilgisini çekebilmesine bağlı.

İran Cumhurbaşkanı Reisi, Azerbaycan ziyareti dönüşünde helikopterinin düşmesi sonucu hayatını kaybetmişti.

 

TÜRK VE KÜRTLER BÖLGELERDE ÖNDE

Doktor olan Pezeşkiyan, 2001-2005 yılları ortasında reformcu Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi döneminde sağlık bakanı olarak görev yaptı ve 2008’den bu yana parlamentoda yer alıyor.

Pezeşkiyan, 2022 yılında başörtüsünü düzgün takmadığı için ahlak polisi tarafından gözaltına alınan Mahsa Amini’nin hayatını kaybetmesiyle ilgili şeffaf olunmadığını söyleyerek İran idaresini eleştirmişti. Pezeşkiyan’ın 2021’deki cumhurbaşkanlığı seçimlerine
katılmasına müsaade verilmemişti.

Birçok ankette önde görünen “reformcu kanadın umudu” Pezeşkiyan’ın Türk, Kürt ve Beluç vatandaşların ağır olduğu bölgelerde yüksek oy alması bekleniyor.

İran basınına nazaran Pezeşkiyan’ın adaylığı, Türk kimliğinin birinci kere bir seçimde öne çıkmasını sağladı. İran’da Türk kökenlilerin sayısı kimi varsayımlara nazaran 30 milyonu aşıyor lakin bu kesim siyasetten büyük oranda dışlandıklarını düşünüyor.

Adayların birinci tıpta seçilebilmesi için yüzde 50’den fazla oy alması gerekiyor. Bu olmazsa en fazla oyu alan 2 aday ikinci cinse kalacak ve 5 Temmuz’da yapılacak ikinci çeşitte kazanan isim ülkenin 9. Cumhurbaşkanı olacak. 

 

Okullarda Türkçe eğitimi destekleyen Pezeşkiyan’ın mitinglerinde Azerice müzikler çalınması da dikkat çekti.

Bazı analistler, daha evvel seçime iştiraki engellenen Pezeşkiyan’ın adaylığının onaylanmasının, bilhassa Türk kökenli nüfus içinde iştiraki artırma maksadı taşıdığına dikkat çekiyor.

Muhafazakar kanattan kimi kısımlar ise Pezeşkiyan’ın “Pan-Türkizmi” ve ayrılıkçılığı savunduğunu öne sürüyor.

‘TÜRKİYE’NİN YOLLARINI GÖRÜN’ DEMİŞTİ

Cumhurbaşkanı adaylarının bu ay ortasında karşı karşıya geldiği canlı yayında Pezeşkiyan ile adaylıktan çekilen Zakani ortasında “Türkiye” tartışması yaşanmıştı. Zakani, Türkiye’deki enflasyonu örnek vererek “Türkiye dünya ile etkileşim kurduğu halde başarısız oldu” argümanında bulunmuştu.

Pezeşkiyan ise “Lütfen gidin bu kadar enflasyona karşın orada yolları, mağazaları, ihracatı görün. Bir de İran’ın yollarına bakın. İhtilalden evvel Türkiye’den İran’ın yollarına gıpta ile bakılırdı. Şu anda yüzlerce kilometre yol ve yaklaşık 70-80 tünel yaptılar. Biz 4 tünel yapınca övünüyoruz. Geri kaldık” diyerek karşılık vermişti.

Pezeşkiyan, mecburî başörtüsü uygulamasıyla ilgili de “Nasıl daha evvel bayanlarımızdan başörtüsünü alamadılarsa artık biz de bayanlara zorla başörtüsü taktıramayız” tabirini kullanmıştı.