Yeni Fransa’nın tahlil formülü hangi denklemde saklı?

2016’da, İngiltere’nin Brexit gayesinin çabucak akabinde ABD’nin Donald Trump’ı seçmesi “Anglo-Amerikan” bir hareketti. Birkaç hafta evvel, Fransa’nın ABD’nin yerini alacağı ön görülüyordu. Fakat çok sağı iktidardan uzak tutmak için sol partiler ile merkezci koalisyonlar birebir masaya oturdu ve sonuç sandığa çabucak yansıdı. The Guardian köşe müellifi Alexander Hurst Seçim sonuçlarının açıklanmaya başlamasıyla birlikte Paris sokaklarını havai fişekler ve tezahüratlar doldursa da, gerçeği bastırmaya kâfi değildi. Nasıl Trump’a dört yıllık bir orta verilse de Trumpizm ortadan kalkmadıysa, Fransa’nın toplumsal ve politik kırılmaları da seçim sonuçlarıyla birlikte kaybolmadı. 

KOMPLO TEORİLERİ VE ÇIKMAZLAR

Fransa ve ABD, iç çatışmaya yol açan toplumsal kırılmalarının siyasete sızdığını, sinema ve TV dizilerinde bile izledi. ABD’nin çatlakları o kadar derin ki, artık topyekun bir iç savaş kurgu konusu haline geldi. Alex Garland’ın İç Savaş sineması, ülkenin bölünmüş olmasının nedenlerini atlayarak direkt çatışmanın ortasına izleyiciyi çekse de; Teksas ve Kaliforniya’nın, otokrat haline gelmiş bir başkanı devirmek için siyasi açıdan olanaksız bir ittifak önerdiğini öne sürüyor.

Fransa’daki son seçim kampanyası sırasında ise tarihçiler, analistler ve siyasetçiler çok sağın zaferi durumunda ortaya çıkabilecek çatışma mümkünlüğünü hatırlattı. Bu da yetmedi; Emmanuel Macron, çok sağın kazanması halinde ülkenin bölünerek iç savaşa sürükleyeceğini söyledi.

Elbette ABD ile Fransa ortasında büyük bir fark var: silahlar. 2024 imali Fransız TV dizisi La Fièvre’de Marie Kinsky (Ana Girardot) diyor ki: 

– İç savaş olması için silahların olması lazım…

Yardımcı kahraman ve çok sağcı aktivist kimliğiyle oynadığı rolde Fransa’yı ABD’ye dönüştürmeye (hatta Ulusal Tüfek Derneği’nden yardım istemeye) girişiyor. Uzak mı? Umarım… Gerçi Fransız halkının şaşırtan bir halde %91’i “toplumun şiddete eğilimli olduğu” niyetini paylaşıyor.

MBAPPE ÜZERİNDEN NORMALLEŞME

Eric Benzekri’nin yönettiği La Fièvre, bir futbolcu ile antrenörü ortasındaki, hem çok sağın hem de çok solun kendi hedefleri doğrultusunda istismar etmek üzere bir ırk ve kimlik krizine dönüştürmeye çalıştığı bir tartışmayla açılıyor. Sonrasında, siyasi irtibat danışmanı ve merkez solun korku dolu bir tasviri olan Sam Berger (Nina Meurisse), Kinsky’nin Fransız toplumunu uçurumun eşiğine getirmesini hararetli bir formda durdurmaya çalışıyor. İkili, ülke çapında dezenformasyon, halı saha maçları ve Kylian Mbappé ile öbür Fransız futbolcuların “aşırılıklara” karşı kamuoyunda nasıl duruş sergilediklerinin direkt habercisi olan Paris futbolunun kullanıldığı bir satranç oyunu oynuyor.

                                                                                            Real Madrid ve Fransa Ulusal Kadrosu futbolcusu Kylian Mbappé Lottin

İç Savaş neredeyse apolitik görünse de La Fièvre, Stefan Zweig’in Dünün Dünyası’ndan, Overton penceresinden ve araştırma enstitüsü Destin Commun’un La france en qûete‘sinden yararlanarak teori geliştirmeyi asla bırakmıyor. Şov, çağdaş demokrasinin, politikadakiler ve toplumsal kırılmayı sömürerek ve ağırlaştırarak yarar sağlayan özel dal tarafından nasıl içinin boşaltıldığını açıkça ortaya koyuyor.

Bu süreçte sıralanabilecek gerçeklerden biri de çok sağın tek tehdit olmadığı. İdeolojik katılık çok soldan da gelebilir ve birden fazla vakit ilerlemeyi engellerken, konuşmanın ve münasebetiyle demokrasinin işlemez hale geldiği bir topluma katkıda bulunur. Lakin en çok telaş duyulan mevzu siyasetin şov olarak görülmesi ve popülizmin ne ölçüde bulaşıcı olduğu.

                                                                                          Boyun Eğmeyen Fransa Hareketinin lideri Jean-Luc Melenchon

TOPLUMSAL HÜRMET ARAYIŞI

Dizinin yönetmeni Eric Benzekri 1990’ların sonu ve 2000’lerin başında, Fransa’daki son parlamento seçimlerinin kazananı Yeni Halk Cephesi’nin (NFP) en büyük partisi olan Boyun Eğmeyen Fransa’nın (LFI) radikal sol lideri Jean-Luc Mélenchon ile çalıştı. Lakin daha sonra direktör daha ana akım merkez sola gerçek kaydı. Artık eski müttefiklerinden kimilerini Fransız siyasetinin berbatlaşan durumunun sorumluluğunu da taşıyan çatışma teşebbüsçüler olarak görüyor.

Benzekri 2021-22 ve 2022-23 akademik yıllarında Sciences Po Paris‘teki öğrencilere “Saygı arayışında: ırk ve eşitsizlikle yüzleşen ABD demokrasisi” başlıklı bir birinci sınıf semineri verdi:

– Başlığını 1990’larda Harlem’deki uyuşturucu çeteleri üzerine çalışan Fransız antropolog Philippe Bourgeois’in yazdığı bir kitaptan aldım. Bana o denli geliyor ki, Trump’ın kanalize edip yönlendirebildiği his ve öfkenin birçoklarının temelinde “saygı duyulması” isteği yatıyordu.

Popülizm, toplumun farklı kesitlerini, birden fazla vakit birbiriyle yarışan hürmet kavramları etrafında, birbirine düşürüyor. Çok sağcı bir popülist, destekçilerine, “başka birisinin” gelip onların kim olduklarıyla ilgili temel bir şeye müsaadesiz girmesi nedeniyle saygısızlık görmekte haklı olduklarını söylüyor. Çok solcu bir popülist, destekçilerine devletin kurumlarının ırkçı olduğunu söylüyor. Ve artık her iki tarafın da adalet ve hürmet görme dileği, öteki tarafın nasıl bir toplumda yaşayacaklarına dair en derin dehşetlerini doğruluyor.

Çözümlerden biri, popülistlerin bizim için belirlediği yeni kurallara nazaran oynamak yerine oyunu değiştirmek. La Fièvre dizisinde futbol, toplumsal açıdan birleştirici bir faktör. Tahminen parlamentonun dışında oyunun kurallarını değiştirmenin ve yeni bir şey yaratmanın öbür bir yolu vardır: dinlemek ve dinlenilmek…